Είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι το κλίμα αλλάζει σε παγκόσμια κλίμακα. Ένας εμφανής δείκτης είναι η περιβαλλοντική θερμοκρασία που έχει αυξηθεί. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθρώπινη
υγεία ποικιλοτρόπως. Ανάλογα με το γεωγραφικό εύρος, μπορεί να διαταραχθεί η εποχικότητα ορισμένων μολυσματικών νόσων.
Ως κλιματική αλλαγή νοείται η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ως κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.
Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται, οι παγετώνες λιώνουν και η τυπολογία των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων αλλάζει. Παρατηρούνται ακόμη ακραία καιρικά φαινόμενα -εντονότερα και πιο εντατικά-, μείωση του ατμοσφαιρικού όζοντος, αλλαγές στο οικοσύστημα λόγω της απώλειας της βιοποικιλότητας, αλλαγές στα υδρολογικά συστήματα και τις προμήθειες του γλυκού πόσιμου νερού, υποβάθμιση του εδάφους και αστικοποίηση.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, οι ανθρώπινες δραστηριότητες - κυρίως αυτές που έγκεινται στην καύση ορυκτών καυσίμων - έχουν προκαλέσει αύξηση των ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων -των λεγομένων «αερίων του θερμοκηπίου»-. Τα αέρια αυτά απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη Γη, αντί να της επιτραπεί η ελεύθερη διαφυγή στο διάστημα. Λόγω του κλιματικού αυτού φαινομένου, παγιδεύεται επιπρόσθετη θερμότητα στα χαμηλότερα ατμοσφαιρικά στρώματα. Συγκεκριμένα, τα τελευταία 100 έτη η παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 0.75o C, ενώ τα τελευταία 25 έτη, ο ρυθμός θέρμανσης του πλανήτη έχει αυξηθεί σε άνω των 0.18o C ανά δεκαετία.
Η αύξηση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας απειλεί να:
οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων.
οδηγήσει σε αύξηση της μετάδοσης ασθενειών μέσω ακάθαρτου νερού και μολυσμένων τροφίμων.
θέσει σε κίνδυνο τη γεωργική παραγωγή σε ορισμένες από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
αυξήσει τον κίνδυνο ακραίων καιρικών φαινομένων.
Η εκτίμηση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και της επιρροής του στην υγεία του ανθρώπου απαιτεί μια νέα προοπτική η οποία επικεντρώνεται στα οικοσυστήματα και στην αναγνώριση ότι τα θεμέλια της μακροπρόθεσμης καλής υγείας των πληθυσμών βασίζεται σε μεγάλο μέρος στη στήριξη της ζωής και των οικοσυστημάτων για τη συνέχιση ύπαρξης ζωής και λειτουργικότητας της βιόσφαιρας.
Η αλλαγή του κλίματος πρόκειται να επηρεάσει αναπόφευκτα-ήδη έχουμε πολλές πρώτες ενδείξεις- τις βασικές απαιτήσεις για την διατήρηση της υγείας, όπως ο καθαρός αέρας και το νερό, η επαρκής τροφή και η ύπαρξη καταλύματος. Κάθε χρόνο, περίπου 800.000 άνθρωποι πεθαίνουν από αιτίες
όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, 1, 8 εκατομμύρια από διάρροια, η οποία οφείλεται στην έλλειψη πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σύστημα αποχέτευσης καθώς και από την κακή υγιεινή, 3,5 εκατ. από τον υποσιτισμό και περίπου 60.000 από φυσικές καταστροφές.
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί επίσης νέες προκλήσεις για τον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών. Πολλές από τις μείζονες αιτίες θανάτου είναι τα νοσήματα που συνδέονται με την αλλαγή των κατακρημνισμάτων, συμπεριλαμβανομένης της χολέρας και άλλων διαρροϊκών ασθενειών, καθώς και ασθενειών όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός και άλλες λοιμώξεις που μεταδίδονται με διαβιβαστές. Εν ολίγοις, η κλιματική αλλαγή απειλεί να επιβραδύνει, ακόμα και να αντιστρέψει την πρόοδο που έχει σημειώσει η παγκόσμια κοινότητα για τη δημόσια υγεία αναφορικά με τις προαναφερθείσες ασθένειες.
Αποτελεί κοινό συμφέρον η αντιμετώπιση των κινδύνων για την υγεία, σε όποιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος και αν λάβουν χώρα. Η συνεχής αλλαγή του κλίματος, σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση, δυσχεραίνει τον περιορισμό των μολυσματικών ασθενειών στο σημερινό εύρος τους.
Επιπλέον προκλήσεις για την υγεία προκύπτουν από την μετακίνηση πληθυσμών, πράγμα που μπορεί να συνεπάγεται συγκρούσεις, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιοριστούν εντός των εθνικών συνόρων. Η βελτίωση των συνθηκών υγείας για όλους τους πληθυσμούς, παράλληλα με μια ταχύτερη και αποτελεσματικότερη διεθνή επιτήρηση των ασθενειών, συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση και διασφάλιση της δημόσιας υγείας παγκοσμίως.
Σε βάθος χρόνου, όμως, ο μεγαλύτερος αντίκτυπος στην υγεία μπορεί να μην προκαλείται από οξέα συμβάντα, όπως φυσικές καταστροφές ή επιδημίες, αλλά και από τη σταδιακή συσσώρευση πίεσης στα φυσικά, οικονομικά και κοινωνικά συστήματα που στηρίζουν την υγεία και τα οποία βρίσκονται ήδη υπό πίεση σε μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι σταδιακές αλλαγές στη διαθεσιμότητα του γλυκού νερού, οι μεταβολές στην παραγωγή τροφίμων, και η αύξηση της στάθμης της θάλασσας έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τον κίνδυνο ακόμα και εμφύλιων συρράξεων.
Όλοι οι πληθυσμοί είναι ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή- αλλά μερικοί είναι σε μεγαλύτερο βαθμό. Οι άνθρωποι σε παγκόσμια κλίμακα πρόκειται να επηρεαστούν, αλλά ο βαθμός που θα επηρεαστεί η υγεία των πληθυσμών ποικίλλει, ανάλογα με το πού και πώς ζουν οι άνθρωποι.
Αυτοί, που ζουν σε μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη, και άλλες παράκτιες περιοχές, μεγαλουπόλεις, ορεινές και πολικές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, έκαστη πληθυσμιακή ομάδα με διαφορετικό τρόπο.
Οι επιπτώσεις στην υγεία αναμένεται να είναι πιο σοβαρές για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρίες ή προϋπάρχοντα ζητήματα υγείας.
Οι ομάδες που είναι πιθανό να εμφανίσουν επιπρόσθετα προβλήματα λόγω της επακόλουθης επιβάρυνσης της νόσου είναι τα παιδιά, οι άποροι και ιδίως οι γυναίκες.
Η κλιματική αλλαγή δεν μπορεί πλέον να θεωρείται απλώς ένα περιβαλλοντικό ή αναπτυξιακό ζήτημα. Η σημαντικότερη απόρροιά της είναι ότι θέτει σε κίνδυνο την προστασία και βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και ευημερίας. Είναι αναγκαία η καλύτερη εκτίμηση της διάστασης του
προβλήματος «κλιματική αλλαγή» τόσο για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής πολιτικής και την από κοινού δέσμευση για την αντιμετώπισή του.
Η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας πρέπει να αποτελέσει κεντρικό άξονα για την προσαρμογή και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η διεθνής υγειονομική κοινότητα έχει πληθώρα εμπειριών στην προστασία των ανθρώπων από τους εξαρτώμενους από την κλιματική αλλαγή κινδύνους, καθώς και αποδεδειγμένα οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις υγείας είναι ήδη διαθέσιμες για την αντιμετώπιση των πλέον επειγουσών καταστάσεων. Η διεύρυνση της κάλυψης των διαθέσιμων παρεμβάσεων θα μπορούσαν να βελτιώσουν σημαντικά την υγεία σε παρόντα χρόνο και σε συνδυασμό με μακρόπνοο σχεδιασμό, θα μειώσει επίσης την ευπάθεια του γενικού πληθυσμού στις κλιματικές αλλαγές σε βάθος χρόνου.
Η ποικίλη- εκτεταμένη- μακροπρόθεσμη και άνιση κατανομή των κινδύνων υγείας κάνει την κλιματική αλλαγή μια πραγματικά παγκόσμια πρόκληση, καλώντας για μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια συνεργασία.
Για να ενισχυθεί η υγεία παγκοσμίως και να υπάρξει αποτελεσματική απάντηση στην κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν συνολικά οι πολίτες, οι επαγγελματίες υγείας, οι δημόσιοι φορείς υγείας, καθώς και οι πολιτικοί ηγέτες.
Μια δίκαιη και αποτελεσματική ανταπόκριση για την επίλυση του προβλήματος θα απαιτήσει ανταλλαγή αρμοδιοτήτων μεταξύ των πληθυσμών που συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στην αλλαγή του κλίματος και αυτών που είναι πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της.
Έχοντας θεσμοθετηθεί το 1992, το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων (ΕΘΠΑΒΣ) είναι το πρώτο θαλάσσιο πάρκο της Ελλάδας και μία από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές της Ευρώπης, με περιοχή που καλύπτει περίπου 2.200 τετρ.χιλ. Εντός των ορίων του πάρκου βρίσκεται το νησί Αλόννησος, το οποίο είναι και το μοναδικό νησί που κατοικείται. Αντιθέτως, βορειοδυτικά της Αλοννήσου απλώνεται ένα σύμπλεγμα ακατοίκητων νήσων που αποτελούν πολύτιμα καταφύγια για πολλά σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Το πάρκο αποτελεί σημαντικό χώρο για πολλά σπάνια και κινδυνεύοντα με εξαφάνιση είδη, για παράδειγμα φιλοξενεί τον πιο σημαντικό εναπομείναντα πληθυσμό της Μεσογειακής Φώκιας (Monachus monachus) στη Μεσόγειο, με περίπου 55 άτομα αυτού του κρισίμως κινδυνεύοντος είδους να διαβιούν εντός του πάρκου.
Στο πάρκο έχουν παρατηρηθεί τέσσερα είδη δελφινιών το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), το κοινό δελφίνι (Delphinus delphis), το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), και το σταχτοδέλφινο (Grampus griseus). Επίσης, έχει παρατηρηθεί και ο ακριβοθώρητος και άγνωστος σχετικά ζιφιός (Ziphius cavirostris), ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν καταγραφεί και μεγαλύτερα κητώδη, όπως ο φυσητήρας (Physeter macrocephalus).
Προστατευόμενη Περιοχή, καμία συστηματική έρευνα δεν έχει γίνει για τη μελέτη των κητωδών, και στην περίπτωση του NADP δελφινιών, αναφορικά με τον πληθυσμό και την οικολογία τους. Για την ώρα υπάρχουν μόνο μερικά και αποσπασματικά επιστημονικά δεδομένα για τους πληθυσμούς των δελφινιών στο Πάρκο. Η μελέτη και καταγραφή των τοπικών μόνιμων πληθυσμών, η χαρτογράφηση των σημαντικών για αυτά περιοχών και η σύνταξη ενός καταλόγου φωτοταυτοποίησης, θα αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία για την ενίσχυση της γνώσης μας σχετικά με την ευαίσθητη δυναμική του οικοσυστήματος του ΕΘΠΑΒΣ, ενώ θα είναι η αρχή για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικών μέτρων διαχείρισης.
Προστατευόμενη Περιοχή, καμία συστηματική έρευνα δεν έχει γίνει για τη μελέτη των κητωδών, και στην περίπτωση του NADP δελφινιών, αναφορικά με τον πληθυσμό και την οικολογία τους. Για την ώρα υπάρχουν μόνο μερικά και αποσπασματικά επιστημονικά δεδομένα για τους πληθυσμούς των δελφινιών στο Πάρκο. Η μελέτη και καταγραφή των τοπικών μόνιμων πληθυσμών, η χαρτογράφηση των σημαντικών για αυτά περιοχών και η σύνταξη ενός καταλόγου φωτοταυτοποίησης, θα αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία για την ενίσχυση της γνώσης μας σχετικά με την ευαίσθητη δυναμική του οικοσυστήματος του ΕΘΠΑΒΣ, ενώ θα είναι η αρχή για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικών μέτρων διαχείρισης.
